پیشگیری همیشه بهتر از درمان بوده و هست. اما این روزها با در نظر گرفتن هزینه‌های بالای درمان، پیشگیری اهمیتی بالاتر از هر زمان دیگر دارد. هر کدام از ما یک بار هم که شده، با مشکل پوسیدگی دندان‌ها برخورد کرده و خود را به خاطر عدم مراقبت کافی از دندان‌هامان نکوهش کرده‌ایم. از سوی دیگر دانسته‌های بسیاری از ما درباره بهداشت دهان و دندان بسیار محدود بوده و از تمام مراقبت‌ها، فقط به یک مسواک سریع قبل از خواب اکتفا می‌کنیم.

اگر قصد دارید از این مشکلات پیشگیری و سلامت دندان‌های خود را تضمین کنید، راهنمای مراقبت از دندان سالم زی را از دست ندهید.

تغذیه و حفاظت عمومی از دندان‌ها:
دندان‌های شما سخت و مستحکم اما آسیب‌پذیر و شکننده هستند؛ پس حفاظت از آنها اهمیت زیادی دارد. بخشی از این حفاظت توسط بدن و به وسیله آنزیم‌های موجود در بزاق انجام می‌شود. این جنبه از حفاظت بسیار کارآمد است. اگر آنزیم‌های بزاق را نداشتیم، کمی بیشتر از دو هفته زمان برای پوسیدگی شدید تمام دندان‌ها کافی بود. با وجود این حفاظت قوی، بدن باز هم در از بین بردن تمامی میکروب‌ها توانا نیست. در واقع بعضی شرایط خاص این سد ایمنی را می‌شکنند.

مواد اسیدی، مواد معدنی لایه بیرونی دندان‌ها را در خود حل کرده و زمینه پوسیدگی را فراهم می‌کنند. مواد قندی می‌توانند زمینه را برای رشد باکتری‌ها و ایجاد حفره در دندان محیا کنند. بدیهی است که با بیشتر شدن زمان مجاورت این مواد با دندان‌ها؛ اثر آنها هم بیشتر خواهد شد. شکلات‌ها و شیرینی‌ها برای دندان مضرند؛ چون علاوه بر وجود قند در آنها، با باقی‌ماندن در فاصله بین دندان‌ها پناهگاه مطلوبی برای باکتری‌ها ایجاد می‌کنند. میوه‌های خشک شده، کشمش، چیپس و بیسکوییت هم اثر مشابه دارند. آدامس‌های شیرین مزه نیز با شارژ کردن باکتری‌ها، اثر نامطلوبی روی دندان‌ها دارند. مگر این که تعداد باکتری‌ها در اثر استفاده از مسواک یا محلول‌های شست شوی دهان، تا حد زیادی کنترل شده باشد.

مواد ترش مزه به اندازه شکلات‌ها و شیرینی‌ها دندان‌هایتان را تهدید می‌کنند. این تهدید حتی خطرناک‌تر است. چون اثر منفی این مواد، شدیدتر و سریع‌تر است.

نتیجه می‌گیریم که بعد از خوردن شیرینی، کلوچه، شکلات و موادی از این قبیل، بسته به میزان مصرف، حداقل یک آبکشی ساده یا مسواک سبک انجام دهیم. مواد ترش مزه و اسیدی را بهتر است همراه با مواد غیر اسیدی مصرف کنید. جویدن آدامس‌های حاوی زایلیتول (Xylitol) مانند Orbit یا Trident باکتری‌ها را از بین برده و از این طریق تا حد زیادی مانع ایجاد حفره در دندان‌ها می‌شوند. آدامس‌های حاوی Recaldent مانند Trident با کمک به مقاوم کردن دندان‌ها از طریق جذب مواد معدنی، شانس پوسیدگی را کاهش می‌دهند.

حفاظت با کمک مسواک:
مسواک‌زدن پس از هر وعده غذایی توصیه می‌شود. اگر در وعده‌های صبح و ظهر سهل انگاری کنید؛ تا حدی قابل چشم‌پوشی است. اما در وعده آخر؛ بهای هرگونه سهل انگاری را بدون تعویق با دندان‌هایتان خواهید پرداخت. ترشح بزاق هنگام خواب با کاهش شدیدی مواجه می‌شود. با توجه به این که بزاق، اثر قابل ملاحظه‌ای در حفاظت از سلامت دندان دارد؛ می‌توان نتیجه گرفت که دندان‌ها هنگام خواب در یک خلاء حفاظتی قرار می‌گیرند. مهم‌ترین زمان مسواک زدن قبل از خواب است. با این کار شما مطمئن خواهید شد که پناهگاهی برای باکتری‌ها در دهانتان باقی نمانده است. از سوی دیگر افراط در مسواک زدن، نه تنها مفید نیست بلکه باعث آسیب به دندان‌ها و لثه خواهد شد.

از مهمترین مزایای مسواک از بین بردن پلاک از روی دندان‌هاست. پلاک به لایه‌ای از باکتری‌ها می‌گویند که روی دندان‌ها را می‌پوشانند. وقتی مواد غذایی موجود در دهان به پلاک‌ها برخورد می‌کند؛ باکتری‌ها شروع به آزاد کردن مواد اسیدی می‌کنند. این مواد اسیدی پس از مدتی باعث ایجاد حفره و پوسیدگی در دندان می‌شوند.

حال وقت آن رسیده تا نکاتی را درباره نحوه پاک کردن درست و اصولی دندان‌ها، مرور کنیم:

• ترجیحاً از مسواک‌های نرم استفاده کنید.
• سعی کنید مسواک را با زاویه ۴۵ درجه به دندان‌های خود بکشید.
• هنگام تمیز کردن سطح خارجی و داخلی (رو به زبان) دندان‌ها، مسواک را به طور دایره‌ای حرکت دهید و دندان‌ها را تک تک پاک کنید. فشار زیاد، تاثیر چندانی در پاک کردن پلاک‌ها ندارد. هر چند در آزردن لثه کاملا موثر است! اجازه دهید پرزهای مسواک به فضای بین دندان‌ها هم برسند.
• سطح بالایی (سطح جویدن) دندان‌ها را هم به همین ترتیب پاک کنید. از تمیز شدن پستی و بلندی دندان‌های آسیا اطمینان پیدا کنید. فضا‌های بین دندان‌ها را هم فراموش نکنید. اگر حفره یا به اصطلاح «کرم خوردگی» وجود دارد؛ آن را نیز تمیز کنید.
• می‌توانید برای راحتی بیشتر هنگام تمیز کردن سطح داخلی دندان‌های جلویی (پیش)؛ سر را به بالا یا پایین متمایل کنید.
• مسواک کردن زبان اهمیت زیادی دارد. اما معمولا مورد بی توجهی قرار می‌گیرد. برای این کار کافی است چند بار مسواک را به آرامی از عقب زبان به جلو بکشید. این کار تعداد زیادی از باکتری‌ها را حذف می‌کند. ضمنا به هیچ عنوان نیازی به فشار دادن مسواک به زبان نیست.
• بعد از ۳ تا ۴ دقیقه شست شو؛ می‌توانید دهانتان را آب بکشید. البته بهتر است برای آبکشی از محلول فلوئورایدی که کمی رقیق شده؛ استفاده کنید.
• مسواک خود را هر ۳ الی ۴ ماه تعویض نمایید.

حفاظت به کمک نخ دندان:
نخ دندان پلاک‌های بین دندانی را از بین می‌برد. شاید گاها فکر کرده باشید: مگر چقدر مهم است؟ پاسخ این سوال تا حد زیادی بستگی به نوع دندان‌های شما دارد. فاصله بین دندان‌ها در افراد مختلف متفاوت است. در بعضی افراد این فاصله به گونه‌ای است که با مسواک هم قابل تمیز کردن است. در بعضی دیگر؛ این فاصله به قدری کم است که حتی نخ دندان هم به سختی وارد آن می‌شود.

اگر شما به دسته دوم نزدیک تر هستید؛ نخ دندان به اندازه مسواک برایتان مهم است. پس در استفاده از آن سهل انگاری نکنید. اگر به دسته اول نزدیک هستید؛ می‌توانید کمتر از نخ دندان استفاده کنید.

بیایید درباره استفاده از نخ هم نکاتی را بیاموزیم:

• یک تکه حدودا ۴۵ سانتیمتری از نخ دندان را جدا کنید.
• نخ را دور انگشت میانه ی دو دست خود بپیچید. به طوری که حدود ۴ سانتیمتر از آن برای نخ کشیدن؛ بین دو دست قرار بگیرد. هنگام کثیف شدن این بخش، با جا به جا کردن نخ، ۴ سانتیمترِ تمیز دیگر را مهیا کنید.
• نخ را وارد دهان کنید و با انگشت اشاره خود آن را بین دندان‌ها فرو کنید. فشار را کنترل کنید تا لثه‌هایتان آسیب نبینند.
• پس از وارد کردن نخ؛ آن را به دیواره دندان‌ها بکشید و بالا و پایین ببرید تا پلاک‌ها پاک شوند.

مراجعه منظم به دندانپزشک و سایر حفاظت‌ها:
دندانپزشکان توصیه می‌کنند که حداقل هر ۶ ماه، یک بار برای معاینه به مطب مراجعه کنید. بهتر است به این توصیه عمل کنید. به دندانپزشک مورد اعتماد خود مراجعه کنید و قضاوت درباره سلامت دهان و دندانتان را به او بسپارید.

اگر می‌دانید هنگام خواب دندان‌هایتان را فشار می‌دهید؛ از «نایت گارد»ها یا محافظ‌های دندان که از داروخانه‌ها قابل تهیه هستند، استفاده کنید. محلول‌های شست شوی ضدباکتری (آنتی باکتریال) باکتری‌های ایجاد کننده پلاک را کنترل کرده و از بیماری‌های لثه پیشگیری می‌کنند. محلول‌های شست شوی حاوی فلوئوراید اثر قابل توجهی روی کاهش پوسیدگی دندان‌ها دارند. البته باید از زیاده روی در مصرف آنها خودداری کنید. محلول‌های فلوئوراید دار برای کودکان زیر ۶ سال -به علت احتمال بلعشان- توصیه نمی‌شوند.

هر چند توضیح موارد بالا کمی طولانی شد؛ اما به کار گرفتن آنها، بیش از ۱۵ دقیقه از وقت روزانه شما را اشغال نمی‌کند. امیدواریم با رعایت نکات گفته شده در این مطلب؛ بتوانید برای سال‌های طولانی از دندان‌هایی زیبا و سالم لذت ببرید.